«Νεαρέ μου, αυτό το διάστημα γράφω τη ζωή μου. Μόλις εκδοθεί το βιβλίο, σου υπόσχομαι πως θα είσαι ο πρώτος που θα δημοσιεύσεις όποιο απόσπασμα θέλεις» ήταν τα λόγια που μου είχε πει την περίοδο του κορονοϊού η Αννα Κυριακού, η θρυλική «Μπεμπέκα» στο σίριαλ (σταθμός για την ιδιωτική τηλεόραση) «Οι τρεις Χάριτες»!
- Από τον Νίκο Νικόλιζα
Και η Αννα Κυριακού κράτησε τον λόγο της. Πέντε χρόνια μετά, η σπουδαία ηθοποιός, που ήδη διανύει το 97ο έτος της ηλικίας της, έδωσε εντολή στον μονάκριβο και πολυαγαπημένο της γιο να μου παραδώσει ένα από τα πρώτα αντίτυπα με σκοπό την προδημοσίευση. «Η μητέρα μου σας ευχαριστεί για την τόση αγάπη που της δείχνετε. Ελπίζουμε να σας αρέσει» μου είπε την Πέμπτη το βράδυ ο γιος της, Χρήστος Αποστολίδης, παραδίδοντάς μου αντίτυπο της βιογραφίας της με τίτλο «Αννα Κυριακού, μια ηθοποιός, μια εποχή», που επιμελήθηκε εξ ολοκλήρου ο Λευτέρης Λαμπράκης.
Πρόκειται για μια πολυτελή βιογραφία που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καμπύλη, μέσα στις 300 σελίδες της οποίας ο αναγνώστης θα δει να περνούν μπροστά από τα μάτια του συγκλονιστικά γεγονότα πριν και μετά τον πόλεμο, πρόσωπα και παραστάσεις μιας άλλης εποχής, που φαντάζουν μυθικά πλέον. Με γλαφυρό τρόπο η Αννα Κυριακού, η τελευταία εν ζωή ηθοποιός που συνεργάστηκε με τον τεράστιο Βασίλη Λογοθετίδη, «έσκαψε» βαθιά μέσα στη μνήμη της για να αποτυπώσει όλα όσα έχει ζήσει πάνω από 75 χρόνια στο θέατρο. Μέσα από τη σπουδαία πορεία της στο σανίδι, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, αλλά και στο ραδιόφωνο, περνούν θρυλικές μορφές που σίγουρα θα συναρπάσουν, ενώ ξεχωριστό κεφάλαιο στη ζωή της έπαιξε ο δολοφονημένος από τη 17 Νοέμβρη Παύλος Μπακογιάννης.
Συγκινητική είναι η τοποθέτησή της στο οπισθόφυλλο της βιογραφίας της, όπου απευθύνεται στο κοινό: «Αυτό που κατάλαβα στη ζωή μου είναι να είσαι χαρούμενος και ευτυχισμένος, αλλά να είσαι χαρούμενος μέχρι την τελευταία σου στιγμή. Είναι μεγάλη υπόθεση αυτό. Να είσαι ευχαριστημένος. Αν θεωρώ ότι έχω κάνει κάτι σημαντικό; Μπορεί, εγώ δεν το ξέρω. Είναι 75 χρόνια που είμαι σε αυτή τη δουλειά. Νομίζω άφησα έστω ένα μικρό αποτύπωμα».
Η Αννα Κυριακού μέσα από την πολυσέλιδη αφήγησή της ξεκινάει με τα πρώτα χρόνια της ζωής της, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία σε εκείνες τις όμορφες στιγμές που πέρασε στα Προπύλαια, εκεί όπου γεννήθηκε, μεγάλωσε και συνεχίζει να ζει μέχρι σήμερα: «Γεννήθηκα τα χρόνια του κραχ, στις 17 Ιανουαρίου 1929, σ’ αυτό το σταυροδρόμι. Εδώ ζω από τη γέννησή μου μέχρι και σήμερα. Οι καντάδες και τα γλυκά νοσταλγικά τραγούδια που λέγανε τα βράδια οι Πλακιώτες κανταδόροι στάθηκαν για μένα τα πρώτα νανουρίσματα. Ο παππούς μου στα χρόνια του ήταν πολύ γνωστός και στη Σύρο κι εδώ, και είχε φέρει και τη μαμή μου από εκεί, θυμάμαι ακόμη το όνομά της, Καραπατέρα λεγόταν, με καταγωγή από το νησί, για να γεννηθεί με ασφάλεια η πρώτη εγγονή» θυμάται μεταξύ πολλών άλλων γεγονότων η σπουδαία θεατρίνα!
Η ίδια, όπως αναφέρει στη βιογραφία της, ήταν μόλις δεκαπέντε ετών όταν αποφάσισε να βγει στο θέατρο. «Οταν κόντευα δεκαπέντε χρονών, το 1945, αποφάσισα να βγω στο θέατρο, κρυφά από τους γονείς μου, φυσικά. Εκείνοι ποτέ δεν είχαν αποδεχθεί ότι θα γινόμουν “θεατρίνα” και μάλιστα όταν πήρα το απολυτήριο του γυμνασίου μετά από προτροπή τους, πήγα και έδωσα εισιτήριες εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Στις Πολιτικές Επιστήμες. Φυσικά και δεν παρακολούθησα» αναφέρει στο κεφάλαιο της σχολής του Εθνικού Θεάτρου.
«Ελα να υπογράψεις»
Αξιοσημείωτα είναι όσα λέει και για τη συνεργασία της με τον μέγιστο Βασίλη Λογοθετίδη, καθώς είναι η τελευταία εν ζωή ηθοποιός που συνεργάστηκε μαζί του: «Τότε είχα την τύχη να βρεθώ στη σκηνή με τον μεγάλο μας Βασίλη Λογοθετίδη. Δύο ή τρεις σεζόν ήμασταν μαζί στο θέατρο Κεντρικόν δίπλα στο άγαλμα του Κολοκοτρώνη. Επαιζα στην επιθεώρηση, ήμουν ωραία κοπέλα, που τα έλεγε! Με είδαν, ρώτησαν κιόλας, “τα λέει αυτή;”, και αποφάσισαν: “Να την πάρουμε, έχει ταλέντο”. Την άλλη μέρα ο Λογοθετίδης έστειλε τον Γιώργο τον Τσούχλο που φύλαγε το θέατρο και κοιμόταν μέσα σε αυτό, ήρθε λοιπόν και μου είπε: “Σε θέλουμε στο θέατρο να έρθεις να υπογράψεις. Τι λες εσύ;” Και του απάντησα: “Δεν έχω τίποτα άλλο καλύτερο”.
Και πήγα και υπέγραψα. Ετσι βρέθηκα να δουλεύω μ’ αυτόν τον σπάνιο καλλιτέχνη. Μπορεί να είναι και το πρώτο επίσημο συμβόλαιο που υπέγραψα» αναφέρει η Αννα Κυριακού, ενώ θυμάται χαρακτηριστικά και κάποια περιστατικά από τη Θεσσαλονίκη όπου ήταν με τον θίασο Λογοθετίδη: «Θυμάμαι από τη Θεσσαλονίκη κάτι πολύ ωραίο. Κάποια βράδια που τέλειωνε η παράσταση το ταξί δεν ήρθε για τον Λογοθετίδη – ερχόταν κάθε βράδυ ταξί και τον έπαιρνε. Προβληματιζόμασταν πώς θα πάει στο ξενοδοχείο και τότε αποφάσισαν οι νεαροί του θιάσου, ο Καρέτας και ο Παπαδάκης, να τον κουβαλήσουν στα χέρια τους “σκαμνάκι”. Το θέατρο ήταν στην παραλία -στο Βασιλικό παίζαμε- και πηγαίναμε μέχρι τον “Ολυμπο”, όπου τρώγαμε τα βράδια. Και τον έκαναν “σκαμνάκι” σε όλη τη διαδρομή και προχωρούσαμε όλοι μαζί τραγουδώντας “επεράσαμε όμορφα, όμορφα”, παίζοντας και γελώντας πολύ».
Το κεφάλαιο «Τρεις Χάριτες» που ήταν για εκείνη ευλογία
Στο κεφάλαιο τηλεόραση τώρα. Ενώ η Αννα Κυριακού έχει παίξει μοναδικούς ρόλους στην καριέρα της, στις νεότερες γενιές αυτό που την έκανε ιδιαίτερα γνωστή και αγαπητή ήταν ο ρόλος της θείας Μπεμπέκας στις «Τρεις Χάριτες» των Ρέππα και Παπαθανασίου: «Οταν με απέλυσαν από το Εθνικό το 1973, ήρθε η τηλεόραση και μαζί της ήρθαν και οι ρόλοι στις σειρές “Γιούκερμαν”, “Η γειτονιά”, “Εκείνος κι Εκείνος” και πολύ αργότερα “Κωνσταντίνου και Ελένης”, “Επτά θανάσιμες πεθερές” και πολλοί άλλοι. Και βέβαια ο ρόλος της θείας Μπεμπέκας στις “Τρεις χάριτες”, της αγαπημένης θείας της τηλεόρασης. Οι “Τρεις Χάριτες” ήταν για μένα μια ευλογία.
Στην αρχή ήταν πολύ μικρός ο ρόλος. Με πήρε η φίλη μου η Ελβίρα Ράλλη που ήταν παραγωγός στη σειρά και μου είπε πως δύο νέα παιδιά, ο Μιχάλης Ρέππας και ο Θανάσης Παπαθανασίου, με θέλουν για τον 4ο ρόλο σε ένα καινούργιο σίριαλ. Μου είπε: “Δεν ξέρω αν θα δεχτείς”. Εγώ αμέσως είπα “ναι”. Κι αφού τα παιδιά είδαν ότι ο ρόλος κατά κάποιον τρόπο “τραβούσε”, σιγά σιγά άρχισε να μεγαλώνει. Ο Μιχάλης και ο Θανάσης μού είπαν πως από την αρχή πίστευαν ότι θα τα καταφέρω να δώσω μια υπόσταση σε αυτόν τον ρόλο. Ετσι γεννήθηκε η θρυλική θεία Μπεμπέκα. Ηταν μια ευλογημένη στιγμή για όλους. Μια τυχερή συγκυρία. Γιατί σε αυτή τη ζωή παίζει πολύ ρόλο ο παράγοντας τύχη. Δεν αρκούν μόνο το ταλέντο και η σκληρή εργασία. Παίζει ρόλο και το πού θα τύχει να βρεθείς».
«Οταν ο φίλος μου ο Παύλος Μπακογιάννης είδε για πρώτη φορά στη ζωή του την Ντόρα!»
Σε άλλο κεφάλαιο της βιογραφίας της, «Αννα Κυριακού, μια ηθοποιός, μια εποχή»…., η Κυριακού αναφέρεται με λεπτομέρειες και στη γνωριμία της με τον αξέχαστο Παύλο Μπακογιάννη: «Σημαντική στάθηκε η γνωριμία μου με τον Παύλο Μπακογιάννη. Ηταν ένας πανέξυπνος άνθρωπος, αυτό ξεχώριζα στον Παύλο. Με το τίποτα μπήκε σε όλα μέσα. Σιγά σιγά πήρε τη διεύθυνση του ελληνικού προγράμματος της ραδιοφωνίας στο Μόναχο. Στη Γερμανία υπήρχε μεγάλη ελληνική παροικία. Από την ίδια συχνότητα έβγαινε η ιταλική, η ισπανική και άλλες εκπομπές. Δεν υπήρχε τουρκική γιατί φοβούνταν ότι θα τσακώνονταν Ελληνες και Τούρκοι. Αυτός ήταν υπεύθυνος για την ελληνική εκπομπή…
Θυμάμαι ότι ο Μπακογιάννης είχε έρθει να μιλήσουμε εδώ στο σπίτι για τη συνεργασία στο ραδιόφωνο της Γερμανίας που διεύθυνε, και μου πρότεινε μάλιστα να πηγαίνω και κανένα ταξίδι για να κάνω ζωντανές εκπομπές. Του είχα μάλιστα προτείνει να τον κεράσω ένα ουίσκι, αλλά το είχα αρκετό καιρό. Του το είπα αλλά μου απάντησε: “Δεν παθαίνω τίποτα εγώ”. Και το ήπιε. Δεν έπαθε τίποτα, βέβαια… Η δικτατορία των συνταγματαρχών έγινε μια μέρα που είχαμε βγάλει τα εισιτήρια για να έρθουμε στην Ελλάδα. Στις 21 Απριλίου του 1967 ήμουν στη Γερμανία. Μας είπαν ότι έγινε πραξικόπημα. Εγκλωβιστήκαμε εκεί, έμεινα ακόμα κανέναν μήνα, τίποτα δεν μπορούσες να κάνεις. Δεν μπορούσες να κουνηθείς και δεν ήταν αστείο. Με φιλοξενούσε στο σπίτι του όταν πήγαινα εκεί. Ερχόταν και το παιδί μου εκεί, τα καλοκαίρια που δεν είχε σχολείο. Θυμάμαι θα ήταν 11 χρονών όταν ήρθε πρώτη φορά…»
Σε άλλο σημείο στο κεφάλαιο Παύλος Μπακογιάννης η σπουδαία ηθοποιός θυμάται τι της είχε πει ο Παύλος Μπακογιάννης για την Ντόρα, τη μετέπειτα σύζυγό του: «Οταν ο Παύλος είχε επαγγελματικές υποχρεώσεις, να πάρει συνεντεύξεις ή να οργανώσει ομιλίες, με έπαιρνε μαζί του. Μια φορά είχαμε πάει στο Παρίσι. Εγώ έμενα στο ξενοδοχείο, δεν συνήθιζα να εμφανίζομαι μαζί του για να μη μας συνδέουν και να μπορώ να έρχομαι στην Αθήνα, χούντα είχαμε. Τότε είχε πάει στο σπίτι του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του μετέπειτα πρωθυπουργού, να πάρει συνέντευξη και γυρνώντας μέσα σε όλα μου είπε: “Εχει κάτι κόρες… μια κόρη με περνάει ένα κεφάλι” και χαμογελούσε. Την Ντόρα τη γνώρισε κοριτσάκι. Η ίδια ήθελε να σπουδάσει Γερμανική Φιλολογία και ο πατέρας της τής είπε: “Ποιον έχουμε στη Γερμανία; Είναι ο Παύλος Μπακογιάννης. Αν χρειαστείς οτιδήποτε, θα μπορούσε να σε υποστηρίξει”. Από εκεί και πέρα η ιστορία είναι γνωστή».
Φόβος
Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου για την Αννα Κυριακού είναι ίσως η πιο συγκλονιστική εμπειρία της ζωής της, καθώς δεν ήξερε αν ζει ή είχε σκοτωθεί ο μονάκριβος γιος της. «Τι ιστορία… Ο Χρήστος 18 χρονών τελείωσε το γυμνάσιο τον Ιούνιο του 1973 και πέρασε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο τμήμα των Πολιτικών Μηχανικών. Πηγαινοερχόταν το φθινόπωρο Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Φυσικά, εδώ έβλεπες τους συμμαθητές του που είχαν περάσει σε άλλες σχολές. Βρέθηκε τότε στη σχολή της Νομικής όπου είχαν οι συμμαθητές του συνέλευση, στη συνέχεια έκαναν πορεία και μπήκαν στον χώρο του Πολυτεχνείου… Το βράδυ της Παρασκευής 17 Νοεμβρίου έγινε η επέμβαση με τα τανκς. Περίμενα δίπλα στο τηλέφωνο ξαπλωμένη στο πάτωμα με το κεφάλι ακουμπισμένο στο ντιβάνι μήπως πάρει ο Χρήστος τηλέφωνο, μόνη μου, και να μην περνούν οι ώρες. Το φοβερό είναι αυτό, να περιμένεις και να μην ξέρεις τίποτα!
Αν ζει, αν υποφέρει, αν έχει τραυματιστεί, αν είναι στη φυλακή, αν έχει χαθεί τίποτα. Να μην το ζήσει γονιός αυτό… “Ευτυχώς” είχε πεθάνει λίγους μήνες πριν ο πατέρας μου, τον Ιούνιο, δεν θα το άντεχε να το περάσει. Και γίνεται η εισβολή στο Πολυτεχνείο. Αυτά που έγιναν εκείνο το βράδυ τα μάθαμε εκ των υστέρων, περίμενα, περίμενα, ατελείωτο ξενύχτι, και την άλλη μέρα κατά τις οκτώ η ώρα το πρωί με πήρε επιτέλους τηλέφωνο: “Ελα να με πάρεις, είμαι στην πολυκατοικία της οδού Μπουμπουλίνας, έχουμε κρυφτεί, έλα να με πάρεις”. Εν τω μεταξύ, μόλις είχε βγει διαταγή που έλεγε ότι απαγορεύεται να κρατάς στο σπίτι σου υπόπτους εξεγερθέντες φοιτητές, ξένους προς τους έχοντας τις οικίες. Εκαναν μαζικούς ελέγχους ώστε όλοι να αναγκάζονται να τους διώξουν. Θα τους συνελάμβαναν…»
Όταν η ηθοποιός γυρνά πίσω τον χρόνο, στον πόλεμο του ’40 και στην κατοχή
Οι μαρτυρίες της ακόμα και για τον πόλεμο του ’40 είναι πολύτιμες, καθώς θυμίζουν τι πέρασε εκείνη την περίοδο ο Ελληνισμός: «Οταν ακούσαμε πρώτη φορά τις σειρήνες, ήμασταν ήδη προετοιμασμένοι κατά κάποιον τρόπο. Ημασταν υποψιασμένοι από την 15η Αυγούστου 1940, όταν συνέβη ο τορπιλισμός της “Ελλης”. Τότε άρχισε ο κόσμος να συζητάει ότι θα γίνει πόλεμος. Ηταν και οι εφημερίδες που έγραφαν ποιος το έκανε αυτό, άλλοι έλεγαν οι Ιταλοί, άλλοι οι Βούλγαροι, άλλοι οι Γερμανοί. Υπήρχε ένας μήνας προετοιμασίας και ο Μεταξάς μάς έβαζε και κάναμε πρόβες για τα καταφύγια. Η 27η Οκτωβρίου 1940 ήταν η τελευταία μέρα που ντύθηκα με τη στολή “σκαπανάκι” της Οργάνωσης Νεολαίας. Τα παιδιά της γειτονιάς παίζαμε στον περιβάλλοντα χώρο του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη, όπου γίνονταν λειτουργίες και, φυσικά, γάμοι.
Παίζαμε στην αυλή, χαλάγαμε τον κόσμο. Την παραμονή που κηρύχθηκε ο πόλεμος μας είπαν να σταματήσουμε το παιχνίδι από νωρίς και ξεκίνησαν να γίνονται γάμοι. Εκείνο το απόγευμα πρέπει να έγιναν έξι εφτά γάμοι μόνο σε αυτή την εκκλησία. Πολλά ζευγαράκια παντρεύτηκαν εκείνη την ημέρα. Πολλοί φύγαν από την εκκλησία γαμπροί με τη βαλίτσα για να αλλάξουν τα γαμπριάτικα και να πάνε στην επιστράτευση. Την άλλη μέρα έξι η ώρα το πρωί άρχισε να χτυπάει η σειρήνα. Τους ξύπνησαν έξι η ώρα το πρωί να πάνε να παρουσιαστούν. Να παρουσιαστούν πώς; Δεν είχαν μοιράσει ρουχισμό, δεν είχαν καθόλου προετοιμαστεί.
Ολες οι νυφούλες του 1940 που τους πήραν τον γαμπρό μέσα από την αγκαλιά τους… Παντρεύονταν γιατί δεν ήθελαν να αφήσουν πίσω τα κορίτσια τους χωρίς στεφάνι, χωρίς επίσης να ξέρουν αν θα τις ξαναδούν για να τους αφήσουν μια σύνταξη, αν η μοίρα δεν ήταν καλή μαζί τους. Ξεκινούσαν για να παρουσιαστούν στον Σταθμό Λαρίσης γιατί ήταν όλοι νέοι, η υποχρέωσή τους ήταν να υπερασπιστούν την πατρίδα. Πολλοί έφευγαν με το γαμπριάτικο κοστούμι. Τρελά πράγματα. Το συγκινητικό είναι ότι δεν είχαν μαζί τους στολές, τίποτα, ούτε ξέρανε τίποτα από πόλεμο, παρουσιάζονταν με λουστρίνι παπούτσι φαντάροι…»
